Κατά τον ΣΤ’ Κύκλο Ομιλιών «εφ’ ο το νόμισμ’ ελήλυθε: Η Γένεση του Νομίσματος» που περιλαμβάνει 4 θεματικές ενότητες και συνδιοργανώνεται από το Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο και το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ, τομέας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, στο πλαίσιο των μορφωτικών εκδηλώσεων του Ιδρύματος «Επιστήμης Κοινωνία», θα δοθούν την Τρίτη 21 Νοεμβρίου 2017 και ώρα 19:00 δύο διαλέξεις από τη Διεύθυνση και το επιστημονικό προσωπικό του Εργαστηρίου του Νομισματικού Μουσείου. Ο Δρ. Γεώργιος Κακαβάς θα κάνει ανακοίνωση με τίτλο «Η δήλωση της Αρχής: Πόλεις και Θεοί στους χαρακτήρες των νομισμάτων» και οι συντηρητές αρχαιοτήτων Έλενα Κοντού, Νίκη Κατσικώστα, Ρεβέκκα Μαντά, Ασπασία Ραρρή, Μαργαρίτα Σορώτου, Νίκος Σιναδινάκης θα μιλήσουν με θέμα «Η συμβολή της συντήρησης των νομισμάτων στην έρευνα. Η περίπτωση του Εργαστηρίου Συντήρησης του Νομισματικού Μουσείου». Οι περιλήψεις των δύο ανακοινώσεων ακολουθούν.

Η δήλωση της Αρχής: Πόλεις και θεοί στους χαρακτήρες των νομισμάτων

Δρ. Γεώργιος Κακαβάς

Διευθυντής Επιγραφικού και Νομισματικού Μουσείου

Το νόμισμα, αυτό το μικρό κερματόμορφο μέσο οικουμενικής οικονομικής συναλλαγής, αποτέλεσε από την αρχή της κυκλοφορίας του ένα μέσο για ποικίλες χρήσεις. Ο βασικός σκοπός ύπαρξής του ήταν η διευκόλυνση των συναλλαγών λόγω του πολύτιμου μετάλλου (ήλεκτρος, άργυρος, χρυσός) που χρησιμοποιούνταν για την έκδοσή του, και στη συνέχεια, με την έκδοση μικρότερων υποδιαιρέσεων αλλά και νομισμάτων με ονομαστική αξία από πιο ευτελές μέταλλο (χαλκός), η διευκόλυνση των καθημερινών συναλλαγών οποιουδήποτε ύψους.

Η επιφάνεια του νομίσματος προσέφερε χώρο για την προβολή της ταυτότητας της εκάστοτε εκδότριας αρχής, αλλά και για την προώθηση διαφόρων μηνυμάτων. Στη μικρή μεταλλική επιφάνειά του χαρασσόταν ένας τύπος, ο χαρακτήρας, που αποτελούσε το έμβλημα της πόλης-κράτους, του ηγεμόνα ή του Κοινού που τα εξέδιδε, καθώς επίσης και παραστάσεις, είτε απλές αρχικά είτε πιο σύνθετες με το πέρασμα του χρόνου, που αποτελούν μια αστείρευτη πηγή πληροφοριών για την πολιτική, τη θρησκεία, την καθημερινή ζωή, αλλά ακόμη και για μνημεία, κτίρια, αγάλματα.

Από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οι παραστάσεις που κοσμούν τις όψεις των νομισμάτων συνδέονται άμεσα με τις θεότητες που προστατεύουν την εκάστοτε πόλη-κράτος, που αποτελεί και την εκδίδουσα αρχή. Η θεότητα με την απεικόνιση είτε μόνο της μορφής της, είτε των συμβόλων της, αποκτά κυρίαρχη θέση στις όψεις των νομισμάτων ως σύμβολο της πόλης στην οποία αυτά ανήκαν. Η θέση αυτή παραμένει σταθερή και συνδέεται άμεσα με κάποια θεότητα ή με συγκεκριμένο μυθολογικό επεισόδιο τουλάχιστον, όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, μέχρι και τα ελληνιστικά χρόνια.

Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου επέφεραν σημαντικές αλλαγές στο χαρακτήρα του αρχαίου κόσμου. Τα ελληνιστικά βασίλεια που δημιουργήθηκαν μετά το θάνατό του είχαν ως αποτέλεσμα τη διάλυση του παραδοσιακού πολιτικού σχήματος της πόλης-κράτους. Αυτές οι μεταβολές επηρέασαν σημαντικά την εξέλιξη της ελληνιστικής νομισματοκοπίας. Είναι πλέον το πορτρέτο του ίδιου του ηγεμόνα που κοσμεί την εμπρόσθια όψη των νομισμάτων.

«Η συμβολή της συντήρησης των νομισμάτων στην έρευνα. Η περίπτωση του Εργαστηρίου Συντήρησης του Νομισματικού Μουσείου».

Έλενα Κοντού, Νίκη Κατσικώστα, Ρεβέκκα Μαντά, Ασπασία Ραρρή, Μαργαρίτα Σορώτου, Νίκος Σιναδινάκης.

Τμήμα Συντήρησης του Επιγραφικού και Νομισματικού Μουσείου.

Η συντήρηση του αρχαιολογικού υλικού αποσκοπεί στη διατήρηση, ανάδειξη και μελέτη, αποκαλύπτοντας κρυμμένες πληροφορίες χρήσιμες στην έρευνα. Η συστηματική συντήρηση των νομισμάτων ακολουθεί τις βασικές αρχές, την ηθική και τους κανόνες δεοντολογίας της επιστήμης της συντήρησης. Περιλαμβάνει δε την εξέταση στο μικροσκόπιο σε μεγάλη μεγέθυνση, απαραίτητο στάδιο για τη συγκέντρωση στοιχείων, που αφορούν στην τεχνική κατασκευής, τη σύσταση του κράματος, τη στρωματογραφία της διάβρωσης και την ύπαρξη οργανικών υπολειμμάτων. Επίσης, η ακτινογραφική εξέταση σχετικά με τη διατήρηση ή μη μεταλλικού πυρήνα, ο υπολογισμός του ειδικού βάρους, καθώς και η ανάλυση της σύστασης του κράματος θεωρούνται κατά περίπτωση απαραίτητες. Η επιλογή μεθόδου ή ο συνδυασμός μεθόδων συντήρησης που συγκεντρώνουν τα περισσότερα πλεονεκτήματα είναι το επόμενο και πιο κρίσιμο στάδιο και αυτό γιατί αποτελεί μη αντιστρεπτή επέμβαση στο νόμισμα. Κριτήρια επιλογής της μεθόδου συντήρησης αποτελούν η σύσταση του κράματος, ο τύπος και η έκταση της διάβρωσης και ο λόγος για τον οποίο συντηρείται, όπως η ταύτιση, η έκθεση ή η δημοσίευση. Παράλληλα, εφαρμόζονται διαδικασίες όπως στερέωση, συγκόλληση, σταθεροποίηση και επιφανειακή προστασία για τη μείωση του ρυθμού της διάβρωσης.

Οι προαναφερθείσες μέθοδοι παρουσιάζονται πρόδηλα μέσα από αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις συντήρησης που χειρίστηκε το προσωπικό του Εργαστηρίου Συντήρησης του Νομισματικού Μουσείου, υποστηρίζοντας το έργο όλης της αρχαιολογικής υπηρεσίας και καταδεικνύοντας με τον πλέον τεκμηριωμένο τρόπο τους άρρηκτους δεσμούς ανάμεσα στις επιστήμες της συντήρησης και της νομισματικής.